Στις παρακάτω αράδες, αντί για προβλέψεις για το 2009, θα επιχειρήσω να αποδώσω με λίγες λέξεις την mental picture του κόσμου μας και να περιγράψω πρόχειρα τη δομή του νοήματος που παράγει.
Ζούμε στην πλέον ρευστή περίοδο της μεταπολεμικής περιόδου.
Σχεδόν 20 χρόνια μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, οι εμπεδωμένες καπιταλιστικές σχέσεις φαίνονται ανίκανες να προσφέρουν λύσεις στα βασικά βιοτικά και περιβαλλοντικά ζητήματα και ανίσχυρες να διασκεδάσουν τις ανησυχίες που σχετίζονται με διάφορες εκφάνσεις της λεγόμενης ασφάλειας.
Πριν από αρκετό καιρό, στο εξωτερικό, είχα τολμήσει να αρθρώσω την πλέον παρεξηγημένη φράση που είπα ποτέ: «Ζούμε στην περίοδο της παγκοσμιοποίησης/νεοφιλελευθερισμού. Είμαστε το παγκοσμιοποιημένο υποκείμενο της ιστορίας. Είμαστε όλοι νεοφιλελεύθεροι, μας αρέσει δεν μας αρέσει, το αντέχουμε, δεν το αντέχουμε, το μπορούμε ή δεν το μπορούμε»
Τη φράση αυτή την επανέλαβα (έγραψα) και στα ελληνικά, με αποτέλεσμα η παρεξήγηση να διευρυνθεί.
Μα τι λέει αυτός ο άνθρωπος, τρελάθηκε; αναρωτήθηκαν φίλοι και εχθροί.
Όχι, δεν τρελάθηκα ακόμη, απλώς ισχυρίζομαι ότι αν θες να χαράξεις ενσυνειδήτως το μέλλον σου πρέπει προηγουμένως να αντιληφθείς την ιστορική θέση σου.
Μόνον αφού χωνέψεις την κοινωνική συνθήκη που διέπει την ύπαρξη σου και χαρακτηρίζει αντικειμενικά την κοινωνική σου διάσταση, είναι δυνατό να δομήσεις ιδεολογία και μέσω αυτής να επιδιώξεις την αλλαγή των επιμέρους χαρακτηριστικών της ταυτότητάς σου.
Ο κόσμος εννοείται αντικειμενικά, ενώ σχηματίζεται στη συνείδηση μας υποκειμενικά. Δεν μπορεί να υπάρξει επαναστατική προβολή της υποκειμενικότητάς μας στην αντικειμενικότητα, εάν προηγουμένως δεν θεωρηθούν οι δεσμεύσεις, οι συμβάσεις, οι εξαναγκασμοί και οι αυτοματισμοί (π.χ. μορφή κατανάλωσης, κρίση επιλογής), που το συνολικό σύστημα (παγκοσμιοποίηση) κατασκευάζει.
Με δύο λόγια, αν δεν κατανοήσουμε τον ρόλο και την ιδιαίτερη συμπεριφορά μας ως άτομα, ομάδες και ευρύτερες κοινωνίες εντός του παγκοσμιοποιημένου συστήματος εξουσίας, δεν υπάρχει απολύτως καμία πιθανότητα να αναπτύξουμε τις ιδεολογικές και κοσμοθεωρητικές παραμέτρους ανατροπής του υφιστάμενου συστήματος.
Η βάση αυτής της πεποίθησης (μου) βρίσκεται στην ίδια την κατασκευή της παγκοσμιοποίησης.
Ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι απλώς οικονομικό σύστημα ή ένα καθεστώς συγκεκριμένης διάρθρωσης της πολιτικής ισχύος. Είναι πέραν και πάνω απ’ όλα ένα ολοκληρωμένο πολιτισμικό σύστημα. Με αυτή την έννοια το άτομο καθίσταται αντικειμενικά υποκείμενο των νεοφιλελεύθερων συμπεριφορών, στάσεων, αξιών, προκαταλήψεων και προβλέψεων, τα οποία εσωτερικεύει ως αντικειμενικούς κανόνες.
Μόνον η ιδεολογία μπορεί να εξυπηρετήσει ως αναγκαία συνθήκη, την απο-ταυτοποίηση του εαυτού από το σύστημα, δίχως όμως από μόνη της να είναι και ικανή να οδηγήσει αναπόδραστα προς αυτή την κατεύθυνση.
Απαιτούνται επιπρόσθετα δύο ακόμη συντρέχουσες αναφορές:
α) η συνείδηση του εαυτού μέσα από τις συγκεκριμένες κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες, εντός των οποίων λειτουργεί και υπάρχει και
β) η δράση για την ανατροπή των δομών που προσβάλλουν την ύπαρξη του.
Ήδη, όμως, με αυτό τον τρόπο από τις πολιτισμικές συνθήκες της παγκοσμιοποίησης γεννιέται μια νέα κουλτούρα για την ανατροπή της, υπακούοντας σε μια αναπόδραστη τύχη που σχετίζεται με το χρόνο και την αφορμή της εξέγερσης και μια ιδεολογικοποιημένη ανάγκη, που συναρτάται απολύτως με το τυχαίο. Με αυτή την έννοια η ιδεολογία δεν αποτελεί δόγμα και ο «εαυτός» συνειδητοποιείται ως ιστορικό υποκείμενο της αλλαγής, ότι, δηλαδή, δεν αλλάζει ο κόσμος δίχως να μεταβάλλει κουλτούρα και το ίδιο το άτομο.
Η βεβαιότητα για το 2009, ότι τίποτε πλέον δεν είναι βέβαιο και ότι οι εξελίξεις είναι δυνατό να αναπτύξουν τέτοια δυναμική, ώστε να υπερβούν και τις πλέον ευφάνταστες εκτιμήσεις, φέρνουν στο προσκήνιο εμφαντικά την παραπάνω θεώρηση περί τύχης και ανάγκης, για την συνειδητή επαναδόμηση των κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων σε ένα εντελώς διαφορετικό πολιτικό περιβάλλον ανοικτών κοινωνιών και αμεσοδημοκρατικών πολιτειών.
Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται – όσο και αν το θέλουν ορισμένοι. Ο κόσμος δεν γυρίζει πίσω. Από τη νεοφιλελεύθερη εποχή και το «νεοφιλελεύθερο άνθρωπο», θα περάσουμε σε μια νέα περίοδο για την ανθρωπότητα μέσα από οδύνες, μικρές ή μεγαλύτερες συγκρούσεις, έντονη κοινωνική αναταραχή και αποσταθεροποίηση του συστήματος ασφαλείας.
Πού θα καταλήξει αυτή η πορεία αλλαγής του κόσμου, κανείς δεν μπορεί να ξέρει.
Τουλάχιστον ας συμφωνήσουμε ότι αυτή δεν μπορεί (δεν θα πρέπει) να πραγματοποιηθεί δίχως την μετεξέλιξη του ίδιου του εαυτού μας ως ενεργού υποκειμένου, το οποίο αυτή τη φορά ας συμμορφωθεί σε αντικειμενικότητες που το ίδιο θα προκαλέσει και όχι σε ένα νέο φονταμενταλισμό στον οποίο θα κληθεί να πιστέψει.
Μέχρι τώρα μάθαμε ότι στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον πραγματικότητες θεμελιώνει η οικονομία: όλα είναι οικονομία. Καιρός είναι να αναθεωρήσουμε απόψεις και να αναρωτηθούμε μήπως έχουμε πέσει θύματα της πλέον απάνθρωπης (αυτ)απάτης, Μήπως οι ήδη θεμελιωμένες εξουσιαστικές πραγματικότητες είναι αυτές που προβάλουν τα αντικειμενοποιημένα χαρακτηριστικά της οικονομίας (μακροοικονομία), ώστε να διαιωνίσουν τη μορφή της πολιτικής επιβολής που ασκούν.
Ο κλυδωνισμός του σύγχρονου καπιταλισμού και οι κοινωνικές εξεγέρσεις που θα προκληθούν ως παράπλευρες συνέπειες αποτελούν την ιστορική ευκαιρία του σύγχρονου ανθρώπου να θέσει τα θεμέλια μιας οικολογικότερης και δημοκρατικότερης συμπεριφοράς, χρησιμοποιώντας την τεχνολογική και πολιτική εμπειρία του για την απεξάρτηση από κατεστημένες δομές εξουσίας.
Η εμπιστοσύνη του ατόμου προς τον κόσμο του καταρρέει. Ήρθε η στιγμή εντελώς νέες μορφές συντροφικότητας και νέες συλλογικότητες να επανασυστήσουν τη διάσταση της εμπιστοσύνης που αποτελεί το νομιμοποιητικό παράγοντα κάθε εξουσιαστικής σχέσης.
Πάμε, λοιπόν, σαν άλλοτε, αλλά με διαφορετικό τρόπο, να ξανα-ανακαλύψουμε την εμπιστοσύνη.
http://grbloopers.blogspot.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου